Kritisch rapport over het Digitaal Stelsel Omgevingswet

Bureau ICT-Toetsing (BIT) van het ministerie van Binnenlandse Zaken deed onderzoek naar het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). De conclusies zijn hard. De IT-functionaliteiten voor het DSO zijn te ingewikkeld om te maken, onderhouden en gebruiken. En de kosten dreigen ook hoger te worden dan begroot.

Een te grote stap

Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur & Milieu) maakte de conclusie van BIT bekend samen het besluit de invoering van de Omgevingswet tot 1 januari 2021 uit te stellen. Het BIT schrijft aan de minister dat met het huidige ontwerp van het DSO een te grote stap ineens wordt gezet. BIT is bang dat daarmee de realisatie van de in het Bestuursakkoord uitgewerkte ambitie in gevaar komt.

De problemen met het DSO

BIT heeft zijn kritiek op het DSO in drie punten verdeeld.

1. Het DSO wordt te ingewikkeld
Het DSO is veel ambitieuzer dan nodig is voor het huidige dienstverleningsniveau. De nieuwe standaard voor het aanleveren van Omgevingsdocumenten is veel te complex. Ook begripsdefinities die bevoegde gezagen moeten vastleggen in een stelselcatalogus worden te uitgebreid. Zo’n catalogus kan straks meer dan 80.000 begrippen bevatten. Dat maakt het onderhoud en afstemming ervan erg arbeidsintensief en foutgevoelig.

2. De toegevoegde waarde van deze extra complexiteit is onvoldoende aangetoond
Bij het ontwerpen van het DSO zijn aannames gedaan over de voordelen van het ontwerp voor burgers, bedrijven, bevoegde gezagen en andere gebruikers. Die aannames zijn niet voldoende getoetst in de praktijk. Het is dus de vraag of de extra complexiteit, mocht die al te realiseren zijn, een meerwaarde heeft.

3. De kosten dreigen veel hoger uit te vallen dan begroot
BIT verwacht dat de kosten voor het bouwen, invoeren en onderhoud veel hoger worden dan begroot. Ook de werklast voor de bevoegde gezagen om de centrale IT-systemen goed te vullen zullen hoger zijn. Dit terwijl het nog maar de vraag is of die kosten worden gecompenseerd door lagere kosten op andere plekken in de uitvoering.

Verklein de scope

BIT adviseert de scope van het DSO sterk te beperken tot datgene dat strikt noodzakelijk is om het huidige niveau van dienstverlening te handhaven. Een goede dialoog met de bevoegde gezagen is daarbij nodig om tot een voor hen werkbare en acceptabele minimale aanpak te komen.

Is het DSO op tijd klaar?

De conclusies en het advies van BIT stemmen niet vrolijk. Het is de vraag of het DSO op tijd klaar is. Daarover is BIT dan weer redelijk optimistisch. Het bureau verwacht dat wanneer er voor een minimalistisch DSO wordt gekozen, deze op tijd operationeel kan zijn. Maar de verwachting dat met één klik op de kaart duidelijk wordt welke Omgevingsregels op die plek gelden, kan dan voorlopig wel de ijskast in.