Digitale toegankelijkheid: handvatten voor een structurele aanpak
Iedere gemeente draagt de verantwoordelijkheid om haar digitale kanalen en content toegankelijk te maken voor álle inwoners, ongeacht eventuele beperkingen. Dit is niet nieuw. Wel wordt het onderwerp steeds belangrijker, onder meer door wetgeving als de Wet open overheid (Woo) waarin grote hoeveelheden informatie actief openbaar gemaakt moet worden. En vanaf juni 2025 gaan er Europese verplichtingen gelden, met mogelijke sancties. Maar wat wordt er nu precies bedoeld met ‘beperkingen’ (spoiler: er zijn meer ‘beperkingen’ dan je denkt!)? En hoe zorg je dat digitale toegankelijkheid niet wordt gezien als een tijdelijk project van de afdeling Communicatie, maar als structurele taak van iedereen die content maakt? In dit blog bieden we handvatten voor een heldere, stapsgewijze aanpak.
Nieuwe kennissessies in september!
Dan duiken we weer in nieuwe thema’s.
Hou onze agenda in de gaten.
Iedereen is beperkt
Steeds meer diensten worden digitaal geleverd. Maar niet iedereen kan deze diensten even makkelijk gebruiken. Denk aan (kleuren)blinden, slechtzienden, doven, lichamelijk gehandicapten, maar ook bijvoorbeeld laaggeletterden, Nederland telt zo’n 4,5 miljoen burgers met een beperking, al met al ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking, die allemaal uitdagingen ervaren bij het gebruiken en begrijpen van digitale middelen.
Snel informatie willen vinden
En sterker nog: in feite zijn we allemaal bij tijd en wijle beperkt, wat helder betoogd wordt in dit blog van Gebruiker Centraal. Omdat je druk, moe of gestrest bent bijvoorbeeld en snel iets op wilt zoeken. Omdat je net een oogoperatie achter de rug hebt en liever belt dan leest. Of omdat je in de trein in de stiltecoupé zit en met een helpdesk wilt appen in plaats van bellen. Uiteindelijk houden we allemaal van duidelijkheid in woord en beeld. En vinden we graag snel de informatie die we zoeken, op het moment en via het kanaal dat ons het beste uitkomt.
Het is dus áltijd zaak dat je als contentmaker niet te langdradig en complex schrijft, je informatie helder opbouwt, de belangrijkste informatie vooraan of apart presenteert, je waar mogelijk visualiseert en je de informatie via meerdere kanalen aanbiedt.
Ontwikkelingen rondom wettelijke kaders digitale toegankelijkheid:
- Vanaf juli 2018 geldt het ‘Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid’.
- De Wet digitale overheid (Wdo) is sinds 1 juli de wettelijke grondslag voor het Besluit digitale toegankelijkheid overheid.
- Met de inwerkingtreding van de Wdo verandert er niets aan de wettelijke verplichting, vervalt het woordje ‘Tijdelijk’, en blijft het ‘Besluit digitale toegankelijkheid overheid’ van kracht.
- Digitale toegankelijkheid wordt getoetst op basis van de Europese standaarden EN 301 549 inclusief WCAG 2.1
- Vanaf juni 2025 geldt de EAA, European Accessibility Act, die toegankelijkheidseisen uitbreidt naar andere producten en diensten.
Geen projectaanpak maar gestructureerde aanpak
Tel hier allerlei wettelijke ontwikkelingen rondom digitale toegankelijkheid bij op (zie kader) en het zal duidelijk zijn: het is belangrijk dat het onderwerp permanent tussen de oren komt te zitten. Bij iedereen die content maakt die een inwoner of ondernemer onder ogen kan krijgen.
Organisatiebrede bewustwording
Als je de digitale dienstverlening voor iedereen toegankelijk wilt maken, dan moet digitale toegankelijkheid een vaste plaats krijgen in de dagelijkse werkwijze van de organisatie. En moet er organisatiebreed bewustwording zijn.
Dit vraagt om concrete acties, die voldoen aan de wettelijke eisen én bijdragen aan het creëren van een blijvende cultuur van toegankelijkheid binnen de hele organisatie. Oftewel: een structurele aanpak rondom bewustwording, kennis en kunde, waarbij iedereen binnen de gemeente – van communicatie tot inkoop, van wethouder tot IV-medewerker – een actieve rol speelt. Alleen zo veranker je digitale toegankelijkheid duurzaam in alle facetten van de gemeentelijke processen.
Een goede, structurele aanpak rust op drie pijlers:.
1. Technische optimalisatie
Het toegankelijk maken van websites, applicaties en content volgens de geldende toegankelijkheidsnormen.
2. Organisatorische bewustwording
Het vergroten van bewustzijn onder alle medewerkers over het belang van digitale toegankelijkheid en het betrekken van hen bij de uitvoering.
3. Duurzaamheid
Het ontwikkelen van een toekomstbestendige strategie om de toegankelijkheid op de lange termijn te waarborgen.
Analyse: hoe digitaal toegankelijk is jouw organisatie?
Hoe staat je organisatie er op dit moment voor? Welke factoren beïnvloeden de digitale toegankelijkheid van jouw organisatie? Waar zitten de knelpunten en verbeterkansen? Creëer inzicht met een gedegen analyse door de volgende acties te ondernemen:
1. Inventariseer de gemeentelijke websites, publicaties en applicaties
Houd hierbij rekening met onder meer extra verplichtingen zoals de Wet open overheid (Woo) en de toegankelijkheid van raadsinformatie via RIS/BIS (Raad- en Bestuurlijk Informatie Systeem). Maar inventariseer ook de websites die in een project of bij een vakafdeling worden aangeschaft of ontwikkeld voor een nieuwbouwwijk of een sociale kaart. Vaak is het in een organisatie niet helemaal inzichtelijk wat er precies allemaal online staat en waar je als gemeente verantwoordelijk voor bent. Ook rapportages of online campagnes vallen onder deze verantwoordelijkheid.
2. Bespreek het met je organisatie
Ga in gesprek met sleutelfiguren zoals contenteigenaren, vakspecialisten en inkopers. Belangrijke vragen om te stellen:
- Hoe bewust zijn medewerkers van de toegankelijkheidsnormen en welke ondersteuning is nodig om deze normen te implementeren?
- Welke systemen en tools worden momenteel gebruikt voor contentcreatie en -publicatie?
- Wie binnen de organisatie is verantwoordelijk voor het waarborgen van de toegankelijkheid van de content?
Functioneel beheer: de kracht van competentiegericht ontwikkelenUitvoerbaar stappenplan
Heb je bovenstaande analysefase afgerond? Stel dan een gedetailleerd en uitvoerbaar stappenplan op om de verbeterpunten structureel aan te pakken. Ondersteund door een veranderstrategie en de benodigde middelen.
Onderstaande opzet vormt een handige leidraad:
Hoe draaien we de kraan dicht?
- Stel duidelijke beleidsrichtlijnen op voor een toegankelijke organisatie en laat deze vaststellen door directie of college.
- Zorg dat alles wat nieuw binnenkomt of gemaakt wordt in de organisatie aan de toegankelijkheidsrichtlijnen voldoet.
Hoe richten we het continu proces in?
- Hoe houden we toegankelijkheid levendig, wie is waarvoor verantwoordelijk, hoe zorgen we voor de juiste trainingen? Tip: combineer het met initiatieven om begrijpelijk te schrijven. In veel gemeenten is dit al een speerpunt.
- Hoe en wat toetsen we aan de richtlijnen en zorgen we voor toegankelijkheidsverklaringen?
Wat doen we met de huidige content?
- Richt een (aparte) projectgroep op om op basis van de inventarisatie van de huidige situatie de content met terugwerkende kracht toegankelijk te maken.
- Denk daarbij ook aan sjablonen van documenten en het RIS/BIS van je organisatie, websites en applicaties.
Beheers de risico’s en vergroot de kans op succes
Door tenslotte scherp te zijn op de volgende onderwerpen, verminder je beren op de weg en vergroot je de kans op een positief, toekomstbestendig resultaat.
- Beperk de weerstand
Creëer zoveel mogelijk draagvlak onder je collega’s: laat hen vroeg aanhaken, wees duidelijk over eigenaarschap en zorg voor heldere communicatie. Een goede samenwerking met de afdeling communicatie en dito communicatieplan is dan ook essentieel, om digitale toegankelijkheid intern optimaal onder de aandacht te brengen.
- Zorg voor bevlogen sponsors
Zorg dat de hoogste leidinggevenden in het belang van digitale toegankelijkheid geloven en dit ook actief uitdragen, zodat het onderwerp gaat leven in de hele organisatie.
- Voldoende betrokkenheid van stakeholders
Zorg dat je goed in het vizier hebt wie de belangrijkste stakeholders zijn en neem hen structureel mee tijdens de voortgang van het project.
- Voorkom onduidelijke of te beperkte scope
Realiseer zo breed mogelijke betrokkenheid in de organisatie en heldere doelstellingen.
- Tijdsinvestering en prioritering
Maak duidelijke afspraken over beschikbaarheid van mensen en creëer urgentie.
Meer informatie?
Wil je meer weten over digitale toegankelijkheid en hoe je dit op een structurele manier kunt borgen in de organisatie? René beantwoordt graag jouw vraag en denkt met je mee.
