Verslag Ronde Tafel gemeenten: Van geo-data naar sturingsinformatie
Gemeenten staan voor grote opgaven. Denk bijvoorbeeld aan de inwerkingtreding van de Omgevingswet, de energietransitie en de woningbouwopgave. Veel van die opgaven hebben invloed op elkaar. Hoe zorg je dan voor samenhang in je beleid? En hoe zorg je ervoor dat je visie, regels en plannen voor een bepaald gebied voor iedereen duidelijk zijn? Dat kan door deze visie, regels en andere informatie weer te geven op een kaart. Daarmee transformeer je data naar informatie die voor zowel interne als externe gebruikers gemakkelijk te raadplegen en te gebruiken is.
Ronde Tafel voor gemeenten: Hoe zet je geo-data op de kaart?
Wat zijn de voordelen van geo-data als fundament onder je informatievoorziening? Hoe zorg je dat in je organisatie de mogelijkheden van geo-data beter bekend worden? En hoe breng je interne en externe partners samen om geo-data daadwerkelijk als fundament te kunnen gebruiken voor je beleid en dienstverlening? Deze vragen stonden centraal tijdens de Ronde Tafel voor gemeenten op 3 oktober, georganiseerd door NieuwlandGeo en Quarant. Tijdens de interactieve sessies gingen 32 deelnemers in gesprek met collega-gemeenten en geo-experts over de mogelijkheden van geo-data.
Inzichten uit het vooronderzoek
Voorafgaand aan de Ronde Tafel voerden we een klein vooronderzoek uit onder de deelnemers. Daaruit bleek dat de deelnemende gemeenten de woningbouwopgave, de energietransitie en gebiedsontwikkeling zien als de opgaven met de hoogste prioriteit. In de aanpak van die opgaven speelt bij de meeste organisaties geo-data wel een rol, maar meestal veel minder dan gewenst. Verder is het opvallend dat het merendeel van de respondenten grotere organisaties zijn. De vraag is hoe kleinere gemeenten staan tegenover de rol van geo-data in hun aanpak van de vele opgaven die op ze afkomen. Duidelijk is in ieder geval dat er nog voldoende kansen zijn voor gemeenten meer met geo-data te doen.
In 7 stappen naar een stevig geo-fundament onder het datahuis van je gemeente
Praktijkcasus 1: Quickscan duurzaamheid – Rotterdam
Guido Slokkers, Adviseur duurzame gebiedsontwikkeling bij de gemeente Rotterdam, vertelde over de ontwikkeling van de quickscan duurzaamheid op basis van geo-data. Deze quickscan is een handige tool om snel te achterhalen met welke duurzaamheidsambities je rekening moet houden bij een project. Je tekent op een kaart het gebied van het project in. Daarna beantwoord je een paar aanvullende vragen. En vervolgens ontvang je binnen tien minuten een rapport in je mailbox met de belangrijkste duurzaamheidsambities om rekening mee te houden.
Handig voor intern en voor extern gebruik
Voorheen stonden de duurzaamheidsambities van Rotterdam verspreid over vele beleidsdocumenten en waren ze erg abstract opgeschreven. Dankzij de quickscan duurzaamheid zijn de gemeentelijke adviseurs veel minder tijd kwijt de ambities voor een bepaald gebied te verzamelen, hebben ze minder eigen kennis van duurzaamheid nodig en hoeven ze minder zelf te interpreteren (wat als meerdere ambities met elkaar in conflict zijn bijvoorbeeld). En ook externen kunnen gebruik maken van de quickscan, zodat ze in de initiatieffase gelijk al rekening kunnen houden met de duurzaamheidsuitgangspunten van Rotterdam.
Schaalbaarheid en onderhoud
De vragen aan Guido van de andere deelnemers gingen vooral over de schaalbaarheid van de tool en het onderhoud ervan. Het raamwerk achter de tool is in principe prima door andere organisaties te gebruiken. Maar niet met een druk op de knop, want het creëren van de objecten met de juiste data blijft een kwestie van de juiste gegevens uit je eigen visie- en beleidsdocumenten halen. En ze vertalen naar begrijpbare teksten die precies passen op een locatie. Dit is veel werk, dat zorgvuldig moet gebeuren. Verder is zo’n tool alleen nuttig als de gegevens up-to-date zijn en blijven. Dat vraagt dus ook om duidelijke afspraken binnen de organisatie over welk team de data voor de tool beheert en hoe andere teams wijzigingen in die data melden.
Praktijkcasus 2: De hele beleidscyclus in GIS – Arnhem
Gijs Koedam, Coördinator digitale aspecten Wro en Omgevingswet bij de gemeente Arnhem, vertelde over de ambitie van de gemeente om de hele beleidscyclus objectgericht vorm te geven: van beleidsontwikkeling, naar beleidsdoorwerking, naar uitvoering tot aan de evaluatie en terugkoppeling. Objectgericht wil zeggen dat beleidsteksten zo worden geschreven dat onderdelen ervan kunnen worden gekoppeld aan een gebied op de kaart. Zo’n gebieds- en objectgerichte aanpak moet onder andere leiden tot een effectiever en meer samenhangend beleid. Het maakt het gemakkelijker om op een kaart te laten zien welk beleid er op een bepaalde locatie geldt, uit welk beleidsdocument dit komt en wat de samenhang is met de omgevingsvisie en/of andere beleidsdocumenten.
De omgevingsvisie als GIS-kaart
Het fundament onder zo’n gebiedsgerichte aanpak is geo-data. Arnhem heeft haar omgevingsvisie daarom niet alleen als mooi geïllustreerd boekje gepubliceerd, maar ook in de vorm van GIS-kaarten. Dat maakt het gemakkelijker om te toetsen of nieuwe beleidsplannen passen bij de visie voor die locatie. Uiteindelijk moet dit leiden tot een omgevingsplan, dat per definitie geo-gerelateerd is, omdat de standaarden van de Omgevingswet dit voorschrijven. Echter, om te komen van een omgevingsvisie naar een omgevingsplan heb je te maken met beleidsdocumenten. En dat zijn van oudsher groots en meeslepende boekwerken. Je moet ze vaak van A tot Z lezen om precies te weten wat het beleid is en waar dit geldt.
Van boekwerk naar GIS
Arnhem is daarom aan de slag gegaan om beleidsmakers hun beleid object- en gebiedsgericht te laten schrijven, zodat de teksten als een soort GIS-document beschikbaar zijn. Op die manier zijn ze ook gemakkelijk te relateren aan de omgevingsvisie en te vertalen naar concrete werkingsgebieden voor het omgevingsplan. Nieuw beleid op deze manier schrijven helpt enorm in de digitale toegankelijkheid. Voor de beleidsambtenaren is dit wel erg wennen, want het is een totaal andere manier van denken en schrijven.
Interview gemeente Overbetuwe: een roadmap richting Common Ground
Praktijkcasus 3: Een elektrolyser plaatsen – Essent
Mirjam Davidson, Senior Advisor public affairs en stakeholdermanagement bij Essent, was uitgenodigd om de ervaringen van een initiatiefnemer te vertellen met de huidige manier van vergunningaanvragen. Als voorbeeld nam ze een casus met de vraag om een elektrolyser te mogen plaatsen van 1 MW, inclusief compressor, leidingwerk en pijpleiding. Hiervoor is een ruimte nodig van 50 bij 50 meter. En in het voorbeeld was er een kruising met water. Hoewel zo’n elektrolyser flink kan bijdragen aan de energietransitie, zijn de vele vergunningaanvragen en bijbehorende procedures ingewikkeld, tijdrovend en soms ook nog eens met elkaar in tegenspraak.
Regel ook de overlegprocessen
Als je als initiatiefnemer vooraf al de ambities van de gemeente voor een gebied en de regels die er gelden gebundeld op een kaart kunt zien, helpt dat enorm. De praktijkvoorbeelden van Rotterdam en Arnhem zijn wat dit betreft prima initiatieven. Tegelijkertijd zijn er bij grotere initiatieven vaak meerdere gemeenten betrokken, plus provincies, waterschappen en de landelijke overheid. Hoe stem je al die ambities en plannen op elkaar af? Hoe regel je dat je van elkaar weet wat je nodig hebt? Wanneer ga je met elkaar om de tafel? Wie neemt daarvoor het initiatief? Mirjam adviseert om bij het vormgeven van dit soort processen ook ondernemers die veel initiatieven starten uit te nodigen. Want het is in ieders voordeel als dit soort vooroverleggen soepel verlopen. Zeker als straks de Omgevingswet in werking treedt.
In 7 stappen naar een stevig geo-fundament onder je datahuis
Welke acties kun je ondernemen als je als organisatie meer met geo-data wilt doen? Jos Poels, Partner bij Quarant, noemde 7 stappen waarmee je als gemeente een stevig geo-fundament onder je datahuis kunt leggen. Veel van deze stappen kwamen in de praktijkcasussen van de eerdere sprekers ook naar voren:
- Kom uit de kelder.
- Maak het 3D.
- Maak geo-strategie onderdeel van de I-visie.
- Haak aan bij datagedreven werken.
- Stem beheerprocessen op elkaar af.
- Denk bij het inwinnen sector-overstijgend.
- Zorg dat je applicaties op elkaar zijn afgestemd.
Meer informatie over deze stappen vind je in het artikel 7 stappen naar een stevig geo-fundament onder het datahuis van je gemeente .
Zo maak je van geo-data sturingsinformatie – NieuwlandGeo
Aansluitend hierop vertelde Maarten van der Hoek, Directeur van NieuwlandGeo, hoe geo-data je kan helpen orde te brengen in de vele informatiestromen binnen een gemeente. Want steeds meer vraagstukken zijn locatie-gebaseerd en een weergave op een kaart geeft je dan snel inzicht in die vraagstukken. Als voorbeeld noemde hij de gemeente Amsterdam waar op basis van geo-data plannen voor werkzaamheden in de buitenruimte van interne en externe partijen gebundeld worden. Hierdoor hoeft een straat bijvoorbeeld nog maar eens in de vijf jaar open. Een ander voorbeeld is Almere, waar BOA’s dankzij een handige app direct op een kaart kunnen zien welke verordeningen er in een gebied gelden.
Laat geo-data voor je werken
Maarten ging verder nog in op de vraag hoe je geo-data voor je kunt laten werken. Belangrijk is dat je niet start met te kijken naar je data, maar met de vraag welke informatie je daaruit wilt halen. Op welke vragen wil je een antwoord? Dat helpt je enorm bij je keuzes welke data je gaat omzetten naar sturingsinformatie en bij het inrichten van je informatievoorziening hiervoor. Maak het daarbij zeker in het begin niet te complex. Juist kleine, in de praktijk snel toepasbare oplossingen, kunnen een enorm vliegwiel zijn om van datagedreven werken, met geo-data als fundament daarvan, een succes te maken.
De volgende stap in datagedreven werken voor gemeenten
De belangrijkste inzichten: zo zet je geo-data op de kaart
Zonder geo-data wordt geen enkele gemeentelijke opgave een succes. Daarvan waren alle aanwezigen overtuigd. Maar hoe zorg je er nu voor dat dit inzicht ook landt bij collega’s die minder bekend zijn met de mogelijkheden van geo-data? Samengevat waren dit de belangrijkste inzichten uit de presentaties en de gesprekken van de deelnemers:
- Maak je geo-data inzichtelijk.
- Liefst 3D, want dan gaat dit het meest leven bij gebruikers.
- Kom uit de kelder.
- Laat zien met welke data en handige viewers je processen kunt voeden.
- Zet een interne marketingcampagne op: waar sta je voor als afdeling en waar draag je aan bij.
- Maak geo-strategie onderdeel van de i-visie.
- Haak aan bij datagedreven werken.
- Zorg voor afstemming in het applicatielandschap.
- Stem beheerprocessen op elkaar af.
- Vertaal beleid naar gebiedsgerichte data.
- Dan kun je je verschillende ambities inzichtelijk maken op een kaart. Een voorbeeld is de ‘Quickscan duurzame gebiedsontwikkeling’ van de gemeente Rotterdam.
- Voed hiervoor je beleidsmensen ook opnieuw op: niet langer een roman schrijven, maar locatiegericht beleid schrijven.
- Gebruik de Omgevingswet als aanjager.
- Zoals in Arnhem waar ze de hele beleidscyclus via GIS beschikbaar maken.
- Houd rekening met de klantwensen.
- Intern en extern.
- Zoek elkaar op en werk samen.
Houd mij op de hoogte van de Ronde Tafel voor gemeenten
Tijdens deze interactieve sessie stellen we steeds een actueel thema centraal waarover met collega-gemeenten in gesprek gaan. Wil je op de hoogte blijven van de volgende Ronde Tafel voor gemeenten? Vul dan onderstaand formulier in.
Meer weten?
Stel je vraag aan Jos. Of laat een bericht achter in de chat.
