Ethisch kompas: Functionaris Ethiek als een moderne hofnar
De digitale transformatie verandert o.a. de manier waarop we communiceren en daarmee ook de maatschappij zelf. Hetzelfde geldt voor je werk. De manier waarop je je werk uitvoert verandert, maar ook de organisatie om het werk heen. Om die dans tussen techniek en organisatie te kunnen leiden, heb je leiderschap, visie en affiniteit met techniek nodig. En een ethisch kompas. Een Functionaris Ethiek kan je als een moderne hofnar een spiegel voorhouden om te zorgen dat zaken als privacy, datagebruik en maatschappelijke verantwoordelijkheid voldoende op het netvlies van je organisatie blijven.
Complex samenspel tussen mens, organisatie en informatie
We hebben het al vaker gezegd: de digitale transformatie is meer dan alleen een technische verandering. Je kunt niet volstaan met het introduceren van een bundeltje apps en vervolgens achterover leunen in de hoop dat je hele organisatie zichzelf miraculeus aanpast aan de nieuwe tijd. Zeker binnen de gemeentelijke context is de praktijk veel weerbarstiger. Want uiteindelijk wil je de digitalisering gebruiken om waarde toe te voegen aan je diensten en producten. Dat is een complex samenspel tussen mens, organisatie en informatie.
AI zit in de puberteit: wat kun je ermee als gemeente?Een ethisch kompas
Leidinggeven aan de digitale transformatie is daarmee behoorlijk ingewikkeld. Het vraagt om veranderkundige kennis, affiniteit met techniek en vooral een visie op wat die techniek kan betekenen voor je dienstverlening en bedrijfsvoering. Leidinggeven aan de digitale transformatie vraagt echter nog een competentie waar niet altijd voldoende aandacht voor is: een ethisch kompas. Technologie is immers niet neutraal. Het raakt aan diepgaande ethische onderwerpen als privacy, datagebruik en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Een focus op techniek
Zoek je nieuwe mogelijkheden om inwoners beter te helpen? Wil je meer gemak creëren voor je medewerkers? Wil je bestuurders betere data geven om hun keuzes op te baseren? Dan raakt de ethische kant van alle technische inspanningen soms uit beeld. De voorbeelden uit de praktijk zijn bekend. Dat is niet omdat de leiders van deze veranderingen per definitie mensen zonder ethisch besef zijn. Het is vooral omdat zowel de technische mogelijkheden, als de vraag vanuit de organisatie om meer informatie en apps, zo snel groeien dat de focus vaak vooral ligt op het bij elkaar brengen van beide en minder op ethische vragen.
Invloed zonder macht
Met al die groeiende technische mogelijkheden heb je een functionaris Ethiek nodig die als een moderne hofnar iedereen in de organisatie met regelmaat een spiegel voorhoudt. Net zoals in vroegere tijden een nar heersende opvattingen aan het hof in twijfel mocht trekken. Gekleed in zijn veelkleurig pak met belletjes was het voor iedereen duidelijk dat de nar zelf niet uit was op macht. Tegelijkertijd had hij wel degelijk invloed. Niet als iemand die zijn wil kon doordrukken, wel als iemand die de koning ongestraft mocht tegenspreken en iedereen aan het hof aan het denken kon zetten.
Vragen die niemand durft te stellen
In een tijd waarin ethische dilemma’s rondom digitalisering niet meer weg te denken zijn, moet de functionaris Ethiek zich ook als een soort hofnar durven en kunnen gedragen. Dit betekent de organisatie continu bevragen op haar moreel kompas. Dwars door het politieke jargon en de technische details heen. Daar is moed voor nodig. Van de functionaris Ethiek, maar ook van de organisatie om zo’n rol te faciliteren. Maar als er niemand in je organisatie zo nu en dan vragen stelt die verder niemand durft te stellen, is het wachten tot er ethische ongelukken gebeuren. Dat wil je de inwoners van je gemeente niet aandoen, toch?
Speel het Ethiek-spel: ga in moreel beraad!
Technische ontwikkelingen brengen zorgen voor ethische dilemma’s. Maar hoe bepaal je welke ethische waarden leidend zijn in je organisatie? Speel met jouw collega’s het Ethiek-spel en voer een Moreel Beraad!
Meer informatie?
Dennis beantwoord graag jouw vraag en denkt met je mee. Of laat een bericht achter in de chat.
